Năm 2021, kỉ niệm 90 năm ngày thành lập Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh,  cũng là  quãng thời gian 78 năm anh Lò Văn Giá đã đi xa. Tuổi trẻ của anh gắn liền với cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc của những người tù chính trị tại nhà ngục Sơn La. Tinh thần cách mạng của người thanh niên yêu nước ấy luôn là tấm gương sáng mãi cho các thế hệ đoàn viên thanh niên cả nước nói chung, tuổi trẻ các dân tộc Sơn La nói riêng nối tiếp noi theo.

Ngược dòng lịch sửđất nước giai đoạn 1930-1945, thực dân Pháp đã đày ải hàng trăm chiến sỹ tù cộng sản lên Nhà tù Sơn La. Ngay khi phải sống trong gông cùm, chế độ nhà tù vô cùng hà khắc, thành phần chính trị trong tù lại không thuần nhất, binh lính và người dân địa phương là người dân tộc thiểu số, kẻ thù tìm mọi cách chia rẽ khối đoàn kết, tách người tù khỏi quần chúng bên ngoài.Nhưng Chi bộ Nhà tù Sơn La đã tập trung lãnh đạo công tác tuyên truyền, vận động Nhân dân, giác ngộ binh lính, gây dựng được cơ sở cách mạng rộng rãi trong quần chúng, sẵn sàng chờ đợi mọi thời cơ thuận lợi tiến tới giải phóng tù nhân, đồng thời mở ra hướng đi mới cho phong trào cách mạng ở Sơn La.Vào đầu năm 1943, dưới sự chỉ đạo của Chi bộ Nhà tù Sơn La, tổ chức “Đoàn thanh niên Thái cứu quốc” được thành lập, có nhiệm vụ tiếp nhận chủ trương đường lối của Đảng, giác ngộ quần chúng, tập hợp các đoàn viên thanh niên có ý thức tham gia cách mạng, lôi kéo những người có cảm tình với cách mạng.Tham gia tổ chức này, nổi bật lên là anh Lò Văn Giá. Tuy đã có vợ con nhưng anh còn rất trẻ, là một đoàn viênthông minh, dũng cảm, nhanh nhẹn, có tinh thần yêu nước và nhiệt tình cách mạng.Anh là một trong những cơ sở quần chúng ưu tú bên ngoài nhà tù, tham gia đắc lực và hiệu quả trong công cuộc đấu tranh giành độc lập, tự do cho đất nước của các chiến sỹ tù cộng sản tại nhà ngục Sơn La. Mốc son lịch sử cách mạng đã in đậm dấu ấn cuộc vượt ngục Sơn La vào mùa hè năm 1943 của bốn chiến sỹ cộng sản,đó là các đồng chí: Nguyễn Lương Bằng, Trần Đăng Ninh, Lưu Đức Hiểu, Nguyễn Văn Trân. Và anh Lò Văn Giá đã được Chi bộ tin tưởng lựa chọn là người dẫn đường.

Do có sự chuẩn bị kỹ càngvà tinh thần quyết tâm, tính gan dạ, đầy mưu trí của các chiến sỹ cộng sản; anh Lò Văn Giá dẫn đường dũng cảm, thông minh, bình tĩnh, khéo léo nên sau 5 ngày vượt qua muôn vàn khó khăn gian khổ, cuộc vượt ngục đã  thành công tốt đẹp. Các chiến sỹ cộng sản trở về đã nhanh chóng bắt liên lạc với Thành ủy Hà Nội và cơ quan liên lạc Trung ương Đảng, sau này đều trở thành những cán bộ lãnh đạo cấp cao của Đảng.Cuộc vượt ngục thành công đã góp phần cổ vũ tinh thần đấu tranh, củng cố niềm tin của tù nhân vào sự lãnh đạo của Chi bộ nhà tù; giúp cho các đồng chí ở lại có thêm quyết tâm phấn đấu, rèn luyện, kiên trì chờ thời cơ đến.Sau khi dẫn đoàn tù vượt ngục thành công, anh Lò Văn Giá quay lại Sơn La đã bị thực dân Pháp bắt.Thất bại trước tinh thần dũng cảm, trung thành tuyệt đối với cách mạng của anh, không khai thác được gì để kết án, chúng đã lén lút thủ tiêu anh một cách hèn hạ. Người đoàn viên thanh niên ấy đã ngã xuống trên mảnh đất quê hương, hy sinh vì Tổ quốc, để lại đằng sau người mẹ già, vợ trẻ, con thơ.

Tiếp tục dưới sự chỉ đạo của Xứ ủy Bắc Kỳ, sự lãnh đạo trực tiếp của Chi bộ Nhà tù Sơn La, đến cuối năm 1944 đầu năm 1945, Sơn La đã phát triển 60 cơ sở cách mạng trong toàn tỉnh. Hội "Người Thái cứu quốc" (Côn tay chất mương) được thành lập với lực lượng nòng cốt là các tổ Thanh niên cứu quốc. Tấm gương hy sinh anh dũng của anh Lò Văn Giá như càng tiếp thêm sức mạnh cho các thế hệ thanh niên hăng hái tiến lên dưới ngọn cờ quang vinh của Đảng, góp phần cùng vớiNhân dân làm nên Cách mạng tháng Tám năm 1945 và khởi nghĩa giành chính quyền ở Sơn La ngày 26/8/1945.

Ghi nhận công lao to lớn và đóng góp của anh Lò Văn Giá vào sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, năm 1994 anh đã được Đảng và Nhà nước truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân. Tiếp nối truyền thống của Đoàn, tự hào là những người con sống trên quê hương người anh hùng liệt sỹ Lò Văn Giá, tuổi trẻ các dân tộc Sơn La đã không ngừng vươn lên lao động,học tập và rèn luyện, xây dựng quê hương, xứng đáng là đội quân xung kích cách mạng, là cánh tay đắc lực, là đội hậu bị đáng tin cậy của Đảng, cho mùa xuân mãi nở hoa trên quê hương người anh hùng./.