Tỉnh Sơn La, nằm trên trục đường Quốc lộ 6, cách Hà Nội hơn 300km về phía Tây Bắc. Với vị trí địa lý là trung tâm của vùng Tây Bắc và tiềm năng tài nguyên du lịch phong phú, đa dạng, Sơn La đang sở hữu những tài nguyên du lịch thiên nhiên và nhân văn là những tiềm năng lớn có thể tạo nên những sản phẩm du lịch độc đáo, hấp dẫn đối với các nhà đầu tư, các du khách trong và ngoài nước, đóng góp tích cực vào sự nghiệp phát triển kinh tế của địa phương nói riêng và của cả nước nói chung.
Sơn La có khí hậu nhiệt đới gió mùa, mùa đông khô lạnh, mùa hè nóng ẩm mưa nhiều. Do địa hình núi xen thung lũng và sự hình thành của nhiều hồ thủy điện trên địa bàn khiến cho khí hậu Sơn La chia thành nhiều tiểu vùng khí hậu, đặc trưng như: vùng khí hậu mát mẻ từ 18oC – 21oC rất phù hợp để phát triển du lịch (cao nguyên Mộc Châu, Tà Xùa - Bắc Yên, Co Mạ - Thuận Châu, Ngọc Chiến - Mường La...), ngoài ra còn có những tiểu vùng khí hậu nóng ẩm như Sông Mã, Mường La, Phù Yên... Với khí hậu mát mẻ, vào mùa xuân, trên cao nguyên Mộc Châu với những nương đồi chè, hoa mơ, hoa mận, hoa đào, Sơn Tra, những cánh đồng hoa cải... tạo nên sức lôi cuốn khách du lịch về tụ hội.
Đồi chè trên cao nguyên Mộc Châu
Với địa hình nhiều núi đá vôi, tạo nên hệ thống những hang động kỳ thú như hang Dơi, Ngũ động bản Ôn (Mộc Châu), hang Nhả Nhung, Chi Đảy (Yên Châu), hang Thẳm Tát Tòng (TP Sơn La), hang Hua Bó (Mường La)... Hệ thống sông suối, hồ ở Sơn La hết sức phong phú, dồi dào, tạo nên những cảnh quan thiên nhiên đẹp như Thác Dải Yếm (Mộc Châu), Thác Tạt Nàng (Chiềng Yên, Vân Hồ)... đặc biệt là hệ thống sông Đà tạo nên một nền văn hóa sông nước truyền thống lâu đời. Sau khi Nhà máy thủy điện Sơn La hình thành, đã tạo nên lòng hồ thủy điện với chiều dài 150km, diện tích khoảng 16.000ha là một tiềm năng lớn cho khai thác phát triển du lịch lòng hồ. Ngoài ra, trên địa bàn tỉnh còn có những hồ khác rất có tiềm năng phát triển du lịch như: Hồ bản Áng (Đông Sang, Mộc Châu), hồ Chiềng Khoi (Yên Châu), hồ Tiền Phong (Mai Sơn)... Ngoài ra, Sơn La còn có nguồn tài nguyên suối nước nóng hết sức phong phú như: Suối nước nóng bản Mòng, Hua La, TP Sơn La; suối nước nóng Mước Bú, Ngọc Chiến, Mường La.
Bản làng xã Ngọc Chiến, Mường La, Sơn La
Tỉnh Sơn La có 12 dân tộc, trong đó chiếm đa số là các dân tộc Thái, Kinh, Mông, Mường. Đây được xem là những tài nguyên du lịch nhân văn đặc thù có thể khai thác để tạo thành những sản phẩm du lịch văn hoá có giá trị. Các dân tộc Sơn La hiện đang lưu giữ tại cộng đồng những giá trị văn hoá mang đậm bản sắc của vùng Tây Bắc, đã và đang tạo nên sự khác biệt của của sản phẩm du lịch Sơn La - Tây Bắc. Các dân tộc đều có bản sắc văn hoá độc đáo, có những nét tương đồng và những nét khác biệt tạo nên các truyền thống văn hoá đặc trưng hơn cho Sơn La. Hiện nay nhiều làng bản dân tộc ở Sơn La còn lưu giữ được nhiều giá trị sinh hoạt, văn hoá truyền thống. Nhiều làng bản dân tộc đã bước đầu phát triển mô hình du lịch sinh thái cộng đồng như: Bản Nà Bai, bản Phụ Mẫu 1 và Phụ Mẫu 2 (xã Chiềng Yên, huyện Vân Hồ); bản Hua Tạt (xã Vân Hồ, huyện Vân Hồ); Bản Hài, bản Cá và bản Bó (xã Chiềng An, thành phố Sơn La); Bản Tông và bản Hụm (xã Chiềng Xôm, thành phố Sơn La); Bản Han 2, Han 4 và bản Han 5 (xã Mường Do, huyện Phù Yên); Bản Lướt (xã Ngọc Chiến, huyện Mường La); Bản Ka, bản Đức (xã Chiềng Khoang, huyện Quỳnh Nhai); Trung tâm xã Hồng Ngài - văn hoá dân tộc Mông gắn với hang vợ chồng A Phủ (huyện Bắc Yên).
Người dân thu hoạch trái Sơn Tra
Là vùng đất có lịch sử chống giặc ngoại xâm, đã góp phần nên những chiến công vang dội cho lịch sử nước nhà, hiện nay, Sơn La có rất nhiều di tích lịch sử - văn hoá và danh lam thắng cảnh được xếp hạng cấp quốc gia và cấp tỉnh, trong đó có 1 di tích đã được xếp hạng là Di tích quốc gia đặc biệt – Nhà Tù Sơn La do Thực dân Pháp xây dựng năm 1908 trên đồi Khau Cả, là nơi giam giữ nhiều chiến sỹ cách mạng Việt Nam. Tại đây giam cầm hàng ngàn tù nhân chính trị, trong đó có nhiều cán bộ chủ chốt của cách mạng Việt Nam như Tô Hiệu, Lê Duẩn, Trường Chinh, Văn Tiến Dũng, Nguyễn Lương Bằng, Lê Thanh Nghị… Ngoài ra còn có các di tích khác như: Văn bia Quế lâm ngự chế - Đền thờ vua Lê Thái Tông (Thành phố Sơn La); Đồn Mộc Lỵ (huyện Mộc Châu); Kỳ Đài Thuận Châu (nơi Bác Hồ về thăm và nói chuyện với đồng bào các dân tộc Thuận Châu); Cứ điểm Nà Sản, tượng đài Thanh niên xung phong - Mai Sơn; Cầu Tà Vài với chiến công nữ dân quân Yên Châu bắn rơi máy bay Mỹ; Danh thắng Hang Dơi - Mộc Châu; Hang Chi Đảy - Yên Châu; Di tích kiến trúc nghệ thuật Tháp Mường Và - Sốp Cộp.
Cây Sa Mu nghìn năm tuổi tại Ngọc Chiến, Mường La, Sơn La
Các dân tộc thiểu số ở Sơn La có nhiều lễ hội và các trò chơi dân gian gắn với mùa vụ trong năm. Các lễ hội này mang đậm tính trữ tình, giao duyên nam nữ, hạnh phúc gia đình và tình hữu nghị các bản làng, dân tộc. Dân tộc Thái có Lễ hội hoa Ban tại Mộc Châu diễn ra vào mùa hoa ban nở dịp tháng 3, lễ hội Lồng Tồng xã Chiềng Hặc huyện Yên Châu, Lễ hội đua thuyền (gắn với truyền thuyết đánh giặc sông) huyện Quỳnh Nhai. Dân tộc Mông có Lễ hội Nào Sồng (Mộc Châu), Lễ hội Tu Su (Yên Châu) với nhiều trò chơi dân gian được duy trì. Dân tộc La Ha có lễ hội Mừng cơm mới. Người Kháng ở Quỳnh Nhai có Lễ hội Xen Pang Ả, đây là lễ hội có ý nghĩa đối với đồng bào dân tộc Kháng, là dịp để mọi người tạ ơn tổ tiên và các thế lực siêu nhiên đã giúp đỡ cho họ có sức khỏe, bản mường yên bình, no ấm... Hàng năm, vào dịp ngày 02/9 tại thị trấn huyện Mộc Châu lại diễn ra ngày hội văn hóa các dân tộc, là dịp để nhân dân tụ hội, mừng tết độc lập, giao lưu văn hóa, thể thao, thúc đẩy phát triển du lịch trên địa bàn.
Về ẩm thực, các dân tộc thiểu số ở Sơn La có nhiều món ăn đặc sản như: rượu cần, rượu hoẵng, Pa pỉnh tộp (cá nướng), Mọ tu cáy (gà tơ tần), Thịt hun khói, Cơm lam, Bánh dầy... là những món ăn hấp dẫn đối với khách du lịch.
Các sản phẩm thủ công truyền thống như khăn piêu của dân tộc Thái, vải thổ cẩm, đệm bông gạo, các đồ vật bằng mây tre đan với các hoa văn độc đáo. Hay những bộ trang phục rực rỡ của phụ nữ người Mông được làm thủ công bằng tay, ... Là những sản phẩm hết sức độc đáo, ý nghĩa, mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc; là tiềm năng để xây dựng sản phẩm du lịch về trải nghiệm nghề truyền thống, là quà tặng ý nghĩa với du khách khi về thăm Sơn La.
Với những tiềm năng về tự nhiên và nhân văn phong phú, Sơn La đang từng bước đưa du lịch trở thành ngành kinh tế quan trọng của tỉnh. Theo đó, định hướng phát triển các dòng sản phẩm thế mạnh là du lịch nghỉ dưỡng, chăm sóc sức khỏe, vui chơi giải trí và cuối tuần ở các vùng cảnh quan; du lịch văn hóa; du lịch tham quan danh lam thắng cảnh; du lịch sinh thái; du lịch cộng đồng; du lịch thể thao mạo hiểm, khám phá; du lịch tâm linh... Phát huy tối ưu tiềm năng và thế mạnh du lịch Sơn La sẽ phát triển nhanh và hiệu quả, bởi vậy, Du lịch Sơn La kêu gọi các nhà đầu tư đến khảo sát, tham quan để tìm kiếm cơ hội đầu tư, đưa du lịch Sơn La ngày một phát triển bền vững.
Vương Nhị